تاثیر تحولات جامعه بر میزان توسعه کشور
تاریخ انتشار: ۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۸۵۵۶۹
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، دگرگونیهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی از مهمترین محورهای جامعهشناسی است و پیدایش این علم با چنین موضوعی پیوند تنگاتنگ دارد و از زمانی که انسان به مفهوم «توسعه» رسید، تعاریف آن در حال تغییر بوده است و پیشتر، مفهوم توسعه را در افزایش تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی دیده است، اما با گذشت زمان دریافتند که رشد اقتصادی تنها یکی از جنبههای زندگی انسان است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
اصغر میرفردی (دانشیار جامعه شناسی دانشگاه شیراز) در پژوهشی با عنوان «جامعهشناسی و تحولات جامعه ایران: با تأکید بر توسعه» از نیمۀ دوم قرن بیستم، چنین موضوعی تحت حوزه توسعه مورد توجه اندیشمندان اقتصادی و اجتماعی به ویژه جامعهشناسان قرار گرفت.
میرفردی مینویسد: اﻣﺮوزه ﻣعنای ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﻓﺮآﯾﻨﺪی چند بعدی است و ناظر بر رشد همهجانبه در ابعاد مادی، روانی و معنوی، ارتقای جامعه و نظام اجتماعی به سوی زندگی بهتر و انسانیتر، ایجاد آینده بهتر برای شهروندان، تأمین آرامش و نیازهای مادی جامعه، توجه بیشتر به ارزشهای فرهنگی و انسانی در نظام اجتماعی و به طور کلی ترقی متوازن اجتماعی و اقتصادی جامعه است.
معنای توسعه در کشورهای توسعهیافته و توسعهنیافته
این پژوهشگر مینویسد: داستان توسعه، برای کشورهای توسعهیافته و توسعهنیافته از ابعاد گوناگون همانند نبوده و هم چنان تمایزاتی بین این دو دسته کشورها وجود دارد. معنای توسعه، خاستگاه آن، آهنگ توسعه، کارگزاران توسعه، سبک درونزایی و یا برونزایی توسعه، توسعه از بالا و یا از پایین و توازن و یا نامتوازنی ابعاد توسعه از موضوعهایی است که میتوان در پیوند با آنها بین کشورهای توسعهیافته و توسعهنیافته تمایز قائل شد.
بررسی تحولات توسعهای در ایران از منظر جامعهشناختی
به زعم میرفردی رسالت جامعهشناسی و جامعهشناسان در کشورهای توسعهنیافته، چون ایران در زمینە بررسی تحولات توسعهای، رسالتی سنگین و همزمان، برای کاربستهای اجرائی امروزین و پژوهشهای کنونی و آینده، راهگشا است.
ایران در پیوند با تمدن نوین با خاستگاه غرب دگرگونیهایی را تجربه نموده و هم چنان دگردیسیهای نوپدیدی را تجربه میکنداو در ادامه مینویسد: نزدیک به دو سده است که ایران در پیوند با تمدن نوین با خاستگاه غرب دگرگونیهایی را تجربه نموده و هم چنان دگردیسیهای نوپدیدی را تجربه میکند. برای پرداختن به تحوالت توسعهای در ایران، بایسته است از منظر جامعهشناختی، به این محورها پرداخت.
به گفته این پژوهشگر ضرورت دارد ریشههای هویت جامعوی و برساخت واقعیات کنونی جامعه ایران در دو سده گذشته را مرور کرد و به این پرسش پاسخ گفت که از نظر ساختار اجتماعی، جامعە ایران در چه گسترهای قرار دارد: ماهیت جماعتگونه دارد و یا روح جامعوی یافته است و اگر ترکیبی از دو روحیه در قابل ردیابی است، کدامیک وزن بیشتری در ساخت و بافتار جامعه ایرانی دارد؟
مدرنیته و تاثیر آن بر توسعه در ایران
این نویسنده خاطر نشان میکند که از زمان تجربه تحولات مدرن و در پی آن، فرایند و برنامههای توسعه در ایران، جامعە ایرانی با مسائل و مشکالت بازدارنده توسعه روبهرو بوده است. بیش از یک سده از تجربه تحول خواهی و توسعهجویی در ایران میگذرد، با این وجود، جامعە ایرانی هم چنان در گذار ناتمام توسعهای قرار دارد. با وجود سندها و برنامههای کلان توسعهای، ایران به توسعه مطلوب و دستاوردهای آن دست نیافته است.
این پژوهشگر توضیح میدهد که در پرتو تحولات روزافزون فناورانه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سده بیستویکم سازوکارها و اهداف توسعه نیز دستخوش دگرگونیهایی شده است. جامعۀ ایران نیز از تحولات چندگانه نوین به دور نیست.
مدرنیته با پدیدارسازی آموزش نوین و تغییراتی در فعالیت و زیستبوم افراد جوامع گوناگون، مجموعهای از جابجاییهای انسانی را ایجاد کرده استدر این راستا، یکی از پرسشهای محوری این است که چشمانداز توسعه ایران در این سده چیست و مهمترین چالشهای فراروی توسعه اقتصاد و اجتماعی ایران در دوران کنونی کدامند؟
به زعم این پژوهشگر مدرنیته با پدیدارسازی آموزش نوین و تغییراتی در فعالیت و زیستبوم افراد جوامع گوناگون، مجموعهای از جابجاییهای انسانی را ایجاد کرده است. این تغییرات، تنها بخشی از دستاوردهای مدرنیته برای جوامع انسانی بوده است. توسعه بهسان خواستی مدرن نیز به این دگردیسیها دامن میزند.
تاثیر مهاجرت در جوامع توسعهیافته و توسعهنیافته
میرفردی در ادامه مینویسد: پیامد آموزش و سبک مهاجرفرستی یا مهاجرپذیری در جوامع توسعهیافته و توسعهنیافته همانند نیست. جامعۀ ایران، از میانە سلسله قاجاریه کمکم با آموزش نوین آشنا شد و آن را تجربه کرد. از دوره پهلوی، گسترش نهادهای آموزشی، آهنگ شتابانی یافت و در پی آموزش مدرن و دیگر عناصر نوسازی به ویژه شهرنشینی، سیر مهاجرت داخلی و مهاجرت به خارج افزایش یافت.
رابطه محیطزیست و توسعه کشور ایران
این پژوهش بیان میکند که کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک کره زمین قرار دارد و میزان کاهش منابع محیط زیستی و تنوع زیستی در آن نگران کننده است. توسعۀ پایدار در پی همپیوندی توسعه با ارزشها و آرمانهای محیطزیستی است و با توجه به شرایط اقلیمی و محیطزیستی ایران داشتن توسعۀ پایدار نه تنها یک مطلوب بلکه یک ضرورت گریزناپذیر است.
میرفردی با اشاره به این نکته که جامعهپذیری برای تجربه رفتار محیطزیستی و مسئولیتپذیری درباره حفظ محیطزیست، ضرورت و اهمیت بالایی دارد، مینویسد: در این زمینه، به این پرسش پرداخته میشود که جامعهپذیری سبز در ایران چه جایگاهی دارد و تا چه اندازه چنین جامعهپذیری در راستای دستیابی به توسعۀ پایدار در ایران نهادینه شده است؟
در پایان این مقاله بیانی چنین نتیجه میگیرد که توسعه در کشور ایران، توجه به موضوعاتی مانند: تعامل با اقتصاد جهانی و عدالت اجتماعی، کاهش نابرابریهای اجتماعی، ارتقای سرمایه اجتماعی،دسترسی عمومی به اطلاعات، کاهش تصدی دولت و گسترش مشارکت مردم در فعالیتهای اقتصادی، تمرکززدایی، امنیت ملی، تنشزدایی در مناسبات بینالمللی، حفظ محیط زیست، گسترش خصوصیسازی و رقابتپذیری اقتصادی، تأمین حقوق انسانی و شهروندی، توسعه داناییمحور، توسعه صادرات، توجه به تحولات فرهنگی جامعه، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی رایگان، برابری فرصتهای آموزشی، امنیت غذایی، حفظ و شناسایی هویت تاریخی ایرانی، امور زنان، توسعه امور قضایی و نوسازی دولت بوده است.
انتهای پیام/
منبع: آنا
کلیدواژه: جامعه شناسی توسعه جامعه ایران پژوهش خوان توسعه یافته و توسعه نیافته جامعه شناسی محیط زیست توسعه ای کشور ها هم چنان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۸۵۵۶۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
شطرنج ماهرانه تهران در فرایند دیپلماتیک جنگ غزه
نشست سران سازمان همکاری اسلامی فرصتی برای مقامهای ایران و کشورهای عضو فراهم کرد تا راهکارهای فرونشاندن تحولات بحرانی غزه را بار دیگر در زمین دیپلماسی جستوجو کنند.
به گزارش روزنامه ایران، پانزدهمین نشست سران سازمان همکاری اسلامی در «بانجول»، پایتخت گامبیا فرصتی برای مقامهای ایران و کشورهای عضو فراهم کرد تا راهکارهای فرونشاندن تحولات بحرانی غزه را بار دیگر در زمین دیپلماسی جستوجو کنند؛ نشستی که وزیر خارجه ایران و همتایانش از مصر و عربستان به عنوان کشورهای اثرگذار در فرایند میدان و دیپلماسی این امکان را یافتند تا نقطهنظرات و دغدغههای خود پیرامون شرایط جاری و روابط دوجانبه را با یکدیگر در میان بگذارند. نشست کشورهای مسلمان همزمان با تحولاتی برگزار میشود که در پی اوجگیری تنش نظامی میان ایران و اسرائیل به سمت و سوی دستیابی به توافق آتش بس در جنگ غزه در حال حرکت است.
این در حالی است که نمیتوان بر اثرات بلندمدت نقش آفرینی ایران برای تغییر معادله جنگ و شکست تلاش تل آویو برای کشاندن ابعاد بحران جاری به فراتر از جغرافیای نزاع چشم فرو بست. در همین راستا میتوان حضور حسین امیرعبداللهیان در نشست سازمان همکاری اسلامی و گفتوگوی او با «سامح شکری»، وزیر امور خارجه مصر را متأثر از تلاش برای رسیدن به توافق صلحی دانست که حمله بازدارنده تهران علیه فلسطین اشغالی، ضرورت شکلگیری و دستیابی آن در کوتاه مدت را به وجود آورده است؛ چه آنکه تلآویو با بر افروختن آتش جنگ غزه، وارد نزاعی شد که تمام اندوختههای دیپلماتیک و سیاسیاش را به باد داد و در این میان ناگهان خود را با ایرانی مواجه دید که با چند حمله محدود و معدود، شاهرگ امنیتی آن را نشانه گرفت؛ بدون اینکه با واکنشی متقابل روبهرو شود. ذیل این تحولات دیپلماتهای کشورهای مسلمان منطقه فرصت را مناسب دیدهاند تا ابعاد و پیامدهای برآمده از حمله نظامی ایران و عقبنشینی آشکار اسرائیل از صبغه تقابل جویانهاش را در زمین دیپلماسی به بحث و بررسی بگذارند و بحرانهای خونین منطقه را به ایستگاه پایانی برسانند. در چنین فضایی اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی با عنوان «ارتقای وحدت و همبستگی از طریق گفتگو پیرامون توسعه پایدار» که از روز گذشته (شنبه) آغاز شده و امروز نیز ادامه دارد، موضوع فلسطین و وضعیت جاری در باریکه غزه را در دستور کار قرار داده و وزیر امور خارجه ایران نیز به تبیین نقطه نظرات کشور درباره این مهم میپردازد.
نگاه تهران به طرح آتش بسهمزمان با برگزاری نشست سازمان همکاری اسلامی، شواهد و قرائن از بروز تغییراتی در الگوی رفتاری واشنگتن در قبال جنگ غزه و تلاش این کشور برای ترغیب تل آویو برای پذیرش طرح آتش بس جریان دارد. این طرح به پیشنهاد مصر به جنبش حماس و مقامهای اسرائیلی ارائه شده و حماس پذیرش آن را مشروط به تضمینهای شفاف و محکم امریکا در رابطه با پایان قطعی جنگ کرده است. واشنگتن متأثر از حمله نظامی ایران علیه فلسطین اشغالی و به رغم مواضعی که رهبران صهیونیستی در سالهای اخیر در ضدیت با ایران و تهدیدات نظامی علیه آن اتخاذ کرده، به این واقعیت وقوف یافتهاند که تل آویو در صحنه عمل، امکان دفع بحرانهایی را ندارد که خود عامل آن بوده است؛ بنابراین در دست گرفتن نبض تحولات میدانی از سوی ایران، میتوانست عامل مؤثری برای تشدید تلاشهای امریکا جهت توقف هزینه ساز جنگ غزه برای این کشور باشد.
اگرچه ایران آتش بس فوری در جنگ غزه و پس از آن گشایش کامل معابر کمکرسانی برای رسیدن کمکهای بشردوستانه و تبادل اسرا را فوریترین نیاز در شرایط جاری میداند، اما معتقد است تمایل ایالات متحده به راهکار سازش با آنچه تحت لوای حمایت همه جانبه مالی، سیاسی و تسلیحاتی به اسرائیل به اجرا در میآورد، سر سازگاری ندارد.
به اعتقاد جمهوری اسلامی توفیق حداکثری طرح آتش بس در گرو توقف مناسبات جنگی میان ایالات متحده و تل آویو و بازنمایی این مهم در حوزه دیپلماتیک است. هشدارهای طبقهبندی شده و پیگیریهای دوجانبه و چندجانبه ایران نسبت به طرح کنونی توقف جنگ بعد از عملیات «وعده صادق»، از شطرنج هوشمندانهای حکایت دارد که جنبه عملیاتی و جنبه تبلیغاتی را به موازات هم پیش میبرد و دست ایران را هم در میدان و هم پای میز مذاکرات به دست بالاتر تبدیل میکند.
رایزنی بازیگران اثرگذارگفتوگوی روز گذشته امیرعبداللهیان و همتای مصریاش در نخستین روز نشست سازمان همکاری اسلامی متناظر با این تحولات قابل ارزیابی است. مصر به عنوان پشتیبان شماره یک طرح آتش بس در غزه معتقد است پیشنهاداتش بیش و پیش از هر گزاره دیگر، ناظر به مدیریت تنش با کمترین هزینه ممکن و بهرهگیری از شناخت عمیق خود از جامعه غزه است تا آرامش را به شبه جزیره سینا بازگرداند. پیشتر مخالفت صریح این کشور با پیوستن به ائتلاف دریایی به رهبری امریکا علیه یمن، تأثیری مهم در مناسبات و معادلات جنگی داشت که دامنه آن از غزه به آبهای سرخ کشیده شده بود.
تنش در دریای سرخ، وارث سیاست معلول ایالات متحده و شرکای اروپاییاش در حمایت بدون محدودیت از تل آویو به شمار میرفت که انصارالله یمن را ناگزیر به گشودن جبهه جدید نبرد در دریای سرخ کرده بود؛ بنابراین رایزنی دیپلماتهای بلندپایه تهران و قاهره در کشاکش فرایند دیپلماتیک برای دستیابی به صلح در غزه، فارغ از نقش مهم هر یک از دو کشور در روندهای میدانی و دیپلماسی خاورمیانه نیست. بویژه آنکه رابطه دوجانبه ایران و مصر از ماهها پیش متأثر از نقشه راهی که رؤسای جمهور دو کشور برای ترمیم و تقویت رابطه دو کشور به تصویر کشیدهاند، در مسیر تنش زدایی و همکاری پیش میرود. چه به نظر میرسد دولتمردان مصر رویکرد مبتنی بر همکاری دولت سیزدهم در ترتیبات سیاسی منطقه را امکان مناسبی برای ترمیم رابطه با تهران و بازگشت به معادلات منطقه یافتهاند و در بطن موضعگیریهای اخیر خود در قبال جمهوری اسلامی چهارچوبی برای تغییر رفتار و همکاریهای منطقهای را با اعتنا به نقش اثرگذار کشور در منطقه جستوجو میکنند.
همسویی تهران و ریاضگفتوگوی امیرعبداللهیان و «فیصل بن فرحان»، وزیر امور خارجه عربستان نیز با هدف همسو کردن مواضع تهران و ریاض پیرامون تحولات غزه، باوجود تلاشهایی صورت گرفته است که از سوی محور امریکایی – اسرائیلی برای تحت تأثیر قرار دادن رابطه رو به ارتقای دو کشور جریان دارد. روند همگرایانه تهران و ریاض در فراز خود در ماههای اخیر و پس از آغاز جنگ غزه به پیشنهادات متعدد عربستان برای همکاری اقتصادی با ایران رسیده و در حال تسری به عرصههای سیاسی و امنیتی است.